Well-nessPost-work là gì? Có nên trông chờ vào một xã hội mà không ai cần đi làm?

1. Sơ lược về post-work: "Sống để làm việc" hay "làm việc để sống"?

Để hiểu rõ nhất về post-work, hãy thử ngẫm lại cách chúng ta nghĩ về công việc.

Từ khi còn nhỏ, chúng ta được dạy rằng ai cũng đi làm, đó là việc tự nhiên và tất yếu của cuộc sống. Khi đi học, những người thông minh và có thành tích tốt được hứa hẹn những công việc thu nhập cao và sự nghiệp xán lạn. Khi ra trường, áp lực tìm việc và thăng tiến là những nỗi lo không của riêng ai.

Xã hội đại chúng bình thường hóa và tôn thờ khả năng lao động, từ đó cho ra đời cụm workism. Công việc được ví như tôn giáo của xã hội hiện đại.

"Sự mâu thuẫn của lao động đó là nhiều người rất ghét công việc của mình, nhưng lại càng khốn khổ hơn khi không có gì để làm." — Derek Thompson, The Atlantic.

Một trong những diễn luận thuyết phục nhất của post-workists đó là khái niệm công việc (job) là một phát minh gần đây. Hiện tượng thất nghiệp (unemployment) như chúng ta đang hiểu cũng không xuất hiện tại các nước phương Tây cho đến giữa thế kỷ 19.

Trước cách mạng công nghiệp, phần lớn người dân sống ở trang trại và làm đa dạng các công việc tại gia như thêu thùa, khắc gỗ,... còn những công việc được trả tiền thì thi thoảng mới có. Chỉ trong xã hội hiện đại, 'đi làm - thất nghiệp' mới trở thành một trạng thái nhị phân nhất quán, trắng đen rõ ràng. Hoặc là bạn đi làm, hoặc là bạn vô công rồi nghề.

Chỉ mới hai thế kỷ trước đây, cách suy nghĩ đó chưa hề tồn tại.

Post-work không phải tự nhiên mà có. Trong các tài liệu kinh tế và chính trị quan trọng, các học giả và nhà cầm quyền luôn tôn chỉ hướng đến một xã hội mà con người phải làm việc ít hơn, hưởng thụ nhiều hơn.

Sự an nhàn (leisure) vẫn luôn là đích đến của con người. Chúng ta sáng chế ra máy móc để làm các công việc nặng nhọc, chúng ta phát triển AI để tăng hiệu suất lao động. Chúng ta phát triển và phát triển, để truy cầu một tương lai nơi con người không phải làm những công việc “tẻ nhạt và không cần thiết".