Thành ngữ là gì? Đặc điểm và cấu tạo của thành ngữ

ĐH KD & CN Hà Nội 18/02/2023

0 7 9 minutes read

Bạn đang xem: Thành ngữ là gì? Đặc điểm và cấu tạo của thành ngữ tại TRƯỜNG ĐH KD & CN Hà Nội

Mục lục bài viết

Thành ngữ là gì?

Theo chương trình Ngữ văn lớp 7, thành ngữ được định nghĩa: “Thành ngữ là những cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh nhất định. Nghĩa của thành ngữ có thể được suy ra trực tiếp từ nghĩa đen của các từ tạo nên nó, nhưng thường thông qua một số phép chuyển nghĩa như ẩn dụ, so sánh,…”

Về mặt ngữ pháp, một thành ngữ không thể là một câu hoàn chỉnh, vì vậy nó chỉ tương đương với một từ. Thành ngữ không nêu một nhận xét, một kinh nghiệm sống, một bài học đạo đức hay một lời phê phán nên nó thường có chức năng thẩm mĩ chứ không có chức năng nhận thức, giáo dục. Với chức năng này, nó không thể trở thành một tác phẩm văn học hoàn chỉnh. Vì vậy, thành ngữ thuộc về ngôn ngữ.

Chẳng hạn, thành ngữ “đục nước béo cò” có hai nghĩa: nghĩa bóng và nghĩa đen.

Nghĩa bóng: “Nước đục” ở đây có nghĩa là cơ hội. Một điều đáng quan tâm nữa là tạo nên sự “lục đục” chỉ béo cò và cò con liệu có phải là biểu hiện của kẻ cơ hội? Mỗi khi nước đục, cảnh cá tranh nhau miếng ăn, cá lớn nuốt cá bé làm xôn xao cả một vùng, nên các anh trở thành kẻ hưởng lợi, tượng trưng cho những kẻ cơ hội, trở thành thổ phỉ, hưởng lợi sau chiến tranh. cá ăn cá đó.

Nghĩa bóng: Cò là loài vật suốt ngày đêm đi mò ốc, bắt tôm cá trên đồng ruộng. Phải vất vả, may mắn cò mới có được miếng ăn hàng ngày. Tuy nhiên, vào những vụ cày cấy, nước ruộng đục ngầu, đục ngầu, nhiều bùn khiến tôm cá dưới nước không chịu nổi phải ngoi lên mặt nước. Thế là chẳng tốn bao công sức, thế là con cò ăn thịt những con dở do tình cảnh “lục đục” mà phải nằm im làm mồi cho nó. Biết tận dụng sức cày, bừa của vụ mùa, với những cánh đồng sình lầy, những chú cò biết kiếm lời, nuôi thân mập mạp. Đó là ý nghĩa của thành ngữ.

Thành ngữ là gì?

Đặc điểm và cấu trúc của thành ngữ

Thành ngữ được đặc trưng bởi nghĩa bóng, được xây dựng trên những hình ảnh cụ thể. Chúng có tính khái quát và súc tích cao, được xây dựng từ các sự kiện và sự kiện. Tuy nhiên, ý nghĩa của chúng không dựa trên những từ tạo nên chúng. Thành ngữ thường mang nghĩa rộng hơn, khái quát hơn và thể hiện sắc thái biểu cảm

Có nhiều cách phân loại cấu trúc của thành ngữ như sau:

– Căn cứ vào số lượng thành tố trong thành ngữ:

Thành ngữ có cấu trúc ba âm tiết. Đây là một loại thành ngữ có hình thức tổ hợp từ ba âm tiết, nhưng về mặt cấu tạo, nó chỉ là sự kết hợp giữa từ đơn và từ ghép. Ví dụ: Ác như hùm, bụng mỡ, chết nhăn răng,…
Thành ngữ được cấu tạo bởi hai từ ghép hoặc bốn từ đơn theo kiểu nối tiếp hoặc xen kẽ nhau. Đây là loại thành ngữ tiếng Việt thông dụng nhất. Trong đó có thể chia thành ngữ thành hai loại: Thành ngữ có từ ghép và thành ngữ ghép hai từ ghép. Ví dụ: Ăn ít, ăn ít, mê chết hay nhắm mắt đưa chân, mưu tính, ăn bờ ngủ bụi,…
Các thành ngữ có cấu trúc năm, sáu từ: Trẻ không tiếc già không thương, đầu dê bán thịt chó, v.v.

Ngoài ra, có một số loại cấu trúc thành ngữ có bảy, tám, mười âm tiết. Có thể là hai hoặc ba mệnh đề liên hợp tạo thành một thành ngữ dài cố định, chẳng hạn: xắn tay áo xô đốt giày, v.v.

– Dựa vào cấu trúc ngữ pháp: Câu có cấu trúc chủ ngữ – vị ngữ + trạng ngữ (hoặc tân ngữ): Nước đổ đầu vịt, chuột ngồi trên thóc,…

Vai trò của thành ngữ

Thành ngữ có thể làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu hoặc làm bổ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, v.v.

Thành ngữ ngắn gọn, súc tích, có tính hình tượng và biểu cảm cao nên dễ diễn đạt, bộc lộ tư tưởng, tình cảm của người nói, người viết.

Ví dụ: Trong bài thơ Thương vợ của Trần Tế Xương có sử dụng nhiều thành ngữ:

“Quanh năm buôn bán trên sông mẹ

Nuôi năm đứa con với một người chồng

Lặn tìm cò nơi vắng vẻ,

Mặt nước đóng băng vào mùa đông

Một nhân duyên, hai duyên, duyên phận bảo trợ,

Năm nắng, mười mưa, dám quản công.

Cha mẹ sống trong bạc:

Có chồng vô tâm hay không”

Trong bài thơ này, tác giả đã dùng thành ngữ “Con cò lặn lội giữa hư không” để nói đến những vất vả, nhọc nhằn của người phụ nữ trong cuộc đời mình. Thân hình gầy “lặn lội” của người vợ như thân cò lặn lội kiếm ăn trong đêm khuya. Tác dụng của các thành ngữ được sử dụng trong bài thơ này là thể hiện nỗi xót xa của nhà thơ trước nỗi vất vả của vợ, qua đó càng thể hiện tình cảm, sự cảm thông với nỗi vất vả của vợ.

Một số thành ngữ thông dụng

“Dairy Harmony” là thành ngữ ám chỉ những người luôn chú trọng đến sự hài hòa, qua đó cho thấy cách ứng xử của người đó trong xã hội.

“Đừng nhìn mặt mà bắt hình dong” được dùng để chỉ trích những người không có kiến thức nhưng luôn cho mình là người hiểu biết, thu mình trong một không gian nhỏ hẹp mà không chịu bước ra thế giới bên ngoài để khám phá. và trải nghiệm những điều mới mẻ.

Ngoài ra còn có một số thành ngữ khác như: “Sức khỏe là vàng”, “Tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa”,…

Đặc điểm và cấu trúc của thành ngữ

Phân biệt thành ngữ với tục ngữ

Tục ngữ là một câu nói hoàn chỉnh, thể hiện đầy đủ một ý với nội dung bình luận các quan hệ xã hội, truyền đạt kinh nghiệm sống, đưa ra bài học đạo đức hoặc phê phán sự việc. Vì vậy, có thể coi một câu tục ngữ là một “tác phẩm văn học” hoàn chỉnh bởi nó mang trong mình cả ba chức năng cơ bản của văn học là chức năng nhận thức, chức năng thẩm mĩ và chức năng giáo dục. .

Chẳng hạn, câu tục ngữ Việt Nam “Thuận vợ thuận chồng, bể Đông cũng cạn” thể hiện nhận xét về sức mạnh đoàn kết, một sự sống và làm việc hòa thuận sẽ mang lại kết quả, một đạo lý. trong quan hệ vợ chồng.

Chức năng nhận thức của câu tục ngữ này là giúp mọi người hiểu rằng cơ sở của quan hệ vợ chồng là bình đẳng, dân chủ và thông cảm lẫn nhau.

– Chức năng giáo dục của nó là góp phần đưa tình cảm giữa con người với con người theo chiều hướng tốt đẹp trong quan hệ vợ chồng nói riêng và trong quan hệ xã hội nói chung.

– Chức năng thẩm mỹ của nó là chuyển tải nội dung nên người ta đã sử dụng những từ ngữ, hình ảnh có sức thuyết phục mạnh mẽ khiến người đọc dễ bị thuyết phục, dễ bị cuốn hút.

Thành ngữ là một cụm từ cố định đã được sử dụng. Về mặt ngữ pháp, nó không thể là một câu hoàn chỉnh nên nó chỉ tương đương với một từ. Thành ngữ không nêu một nhận xét, một kinh nghiệm sống, một bài học đạo đức hay một lời phê phán nên nó thường có chức năng thẩm mĩ chứ không có chức năng nhận thức, giáo dục. Với chức năng này, nó không thể trở thành một tác phẩm văn học hoàn chỉnh. Vì vậy, thành ngữ thuộc về ngôn ngữ.

Chẳng hạn, trong tiếng Việt, thành ngữ “mặt hoa bôi phấn” chỉ vẻ đẹp duyên dáng của người phụ nữ chứ không có ý nhận xét, khuyên nhủ hay phê phán. Vì vậy, dù được diễn đạt bằng hình ảnh bóng bẩy (chức năng thẩm mỹ) nhưng câu thành ngữ trên chưa đem lại cho người đời những hiểu biết về lẽ sống và bài học về quan hệ con người trong xã hội. (chức năng nhận thức và chức năng giáo dục)

Có hai hình thức tư duy mà đặc điểm và mối quan hệ của chúng có thể coi là cơ sở nhận thức luận để xác định đặc điểm và mối quan hệ giữa tục ngữ và thành ngữ. Đây là những hình thức khái niệm và phán đoán. Xét nội dung và cách diễn đạt của những câu mà ta vẫn gọi là thành ngữ, tục ngữ, ta thấy nội dung thành ngữ là nội dung quan niệm, nội dung tục ngữ là nội dung phán đoán. Mối quan hệ giữa thành ngữ và tục ngữ phản ánh mối quan hệ giữa hình thức khái niệm và phán đoán. Chẳng hạn, khái niệm “vô ích” cũng phải trải qua một quá trình khái quát hóa nhiều hiện tượng như “nước đổ lá khoai”, “nước đổ đầu vịt”, “cảnh xe cát”…

Theo mô tả của các thành ngữ này, chúng là những hiện tượng riêng biệt, được cảm nhận bằng giác quan. Nhận thức này nhằm khẳng định một tính chất nào đó của các sự vật hiện tượng đó. Sự khẳng định đó được thể hiện trong các nhận định, có thể diễn đạt như sau: “Đổ đầu vịt thì nước cũng trôi đi”, “Đổ đầu lá khoai, nước cũng chảy trôi”, “Đà Nẵng xéo”. Cát biển Đông, vất vả mà chẳng nên công”…

Như vậy, điểm giống nhau giữa thành ngữ và tục ngữ là đều chứa đựng và phản ánh những hiểu biết của nhân dân về các sự vật, hiện tượng của thế giới khách quan. Sự khác biệt là khi những kiến thức đó được rút gọn thành các khái niệm, chúng ta có thành ngữ, và khi được trình bày và diễn giải thành các phán đoán, chúng ta có tục ngữ.

Sự khác nhau về chức năng của các hình thái tư duy nói trên thể hiện ở sự khác nhau về chức năng của các hình thức ngôn ngữ dùng để hiện thực hóa chúng.

Hình thức ngôn ngữ thống nhất với hình thức khái niệm có chức năng gọi tên. Hình thức ngôn ngữ thống nhất với hình thức phán đoán có chức năng thông báo. Thành ngữ biểu thị quan niệm nên thành ngữ có chức năng gọi tên, còn tục ngữ biểu thị phán đoán nên tục ngữ có chức năng thông báo. Trong ngôn ngữ, chức năng gọi tên được thực hiện sau từ nên việc tạo thành ngữ thực chất là một trong những hình thức tạo từ đáp ứng yêu cầu gọi tên sự vật, hiện tượng. mới. Vì vậy, thành ngữ là một hiện tượng thuộc lĩnh vực ngôn ngữ. Còn tục ngữ khi thực hiện chức năng thông báo của nó thì bản chất nó là hoạt động nhận thức, nằm trong các lĩnh vực hình thức hoạt động nhận thức khác nhau của con người như khoa học, nghệ thuật, văn học….

Phân biệt thành ngữ, tục ngữ

Qua phân tích trên, chúng ta có thể khẳng định rằng, sự khác nhau giữa thành ngữ và tục ngữ về cơ bản là sự khác nhau giữa một hiện tượng ngôn ngữ và một hiện tượng ý thức xã hội. Vì vậy, thành ngữ chủ yếu là đối tượng nghiên cứu của khoa ngôn ngữ học. Còn tục ngữ, tuy có nhiều khía cạnh đáng được khoa học ngôn ngữ quan tâm, nhưng về cơ bản, chúng cần được nghiên cứu với tư cách là một hiện tượng ý thức xã hội, một hiện tượng văn hóa tinh thần của nhân dân lao động.

*********************

Đăng bởi: ĐH KD & CN Hà Nội

Bản quyền bài viết thuộc về trường ĐH KD & CN Hà Nội. Mọi sao chép đều là gian lận! Nguồn chia sẻ: ĐH KD & CN Hà Nội (hubm.edu.vn)